Thối rễ Pythium

Giới thiệu chung

Hình 1. Rễ cây bị Pythium gây hại.

Hiện tượng thối rễ trên bắp cải thường do một tập đoàn nấm gây hại. Bài viết này nói về Pythium

Đây là loại nấm có mặt trong tất cả các loại đất canh tác và thậm chí cả trong nhà kính khi trồng theo phương pháp thủy canh. Pythium gây hại ở Australia, Brazil, Canada, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Nam Phi và nhiều nước khác trên thế giới. 1 Việt nam cũng không là ngoại lệ cho sự xuất hiện gây hại của loại nấm này.

Pythium thường gây hại rễ nhiều loại cây trồng như bắp cải, cà rốt, dưa chuột, dưa hấu, lúa mì,…trong điều kiện đất có độ ẩm cao. Nấm thường gây ra hiện tượng chết ẻo ở giai đoạn đầu của cây. Hiện tượng này thường dễ lầm với triệu chứng do Rhizoctonia, Sclerotinia, Alternaria, Phythopthora… gây ra. 1

Nấm dễ phát tán nhờ một số côn trùng thuộc Bộ Diptera như muỗi nấm - Fungus gnats (họ Mycetophilidae and Sciaridae) hay ruồi bờ - Shore flies (họ Ephydridae). 2

Hình 2. Fungus gnat Hình 3. Shore fly

Mặc dù gây hại trên nhiều loại ký chủ, với không gian hầu như không bị giới hạn,… nhưng tùy theo từng chủng Pythium khác nhau mà mức độ gây hại khác nhau. Chẳng hạn P.ultimum có phổ ký chủ rất rộng, phổ biến ở hầu hết các vùng đất của cây trồng nông nghiệp và rừng (Hendrix và Campbell, 1973). P. ultimum là một tác nhân thường xuyên gây thiệt hại nghiêm trọng cho các sân golf (Allen et al. 2004). P. ultimum cũng có thể lây nhiễm sang cây trồng khác như bắp cải, cà rốt, dưa chuột, dưa, lúa mì,…Trong khi P. aphanidermatum, là tác nhân gây bệnh chỉ ở nhiệt độ trên 77°F (khoảng 25°C), thì ngược lại một số chủng chỉ hoạt động ở nhiệt độ đất thấp. Tojo et al., 2001 thông báo rằng P. ultimum xuất hiện trong nhà kính ở vùng Bắc Cực, nơi mà sự xuất hiện của P. ultimum vẫn rất hiếm khi do nhiệt độ rất thấp. 1

Pythium có một số dạng bào tử. Động bào tử được sản xuất trong các túi bào tử, di chuyển được trong nước. Chính vì vậy trong môi trường ẩm ướt nấm thường phát sinh gây hại mạnh. Đặc biệt trồng cây theo phương pháp thủy canh. Trong môi trường đất, khoảng không gian giữa các hòn đất như là một cái “bẫy” giữ lại các bào tử của nấm, hạn chế sự di chuyển của chúng. Tuy nhiên, trong điều kiện trồng cây thủy canh thì các bào tử di chuyển dễ dàng hơn nên một khi có bào tử bệnh xâm nhiễm thì bệnh nhanh chóng phát triển và gây hại nghiêm trọng.

Các động bào tử không thể tồn tại lâu trong điều kiên khô, nóng kéo dài. Bào tử trứng là kết quả của một quá trình sinh sản. Nó có thể tồn tại trong thời gian dài với các điều kiện khắc nghiệt. Ví dụ, các túi bào tử của P. ultimum có thể tồn tại 11 tháng trong đất (Hendrix và Campbell, 1973), trong khi bào tử trứng có thể tồn tại trong đất trong gần 12 năm (Allen et al. 2004). 1

1.1 Triệu chứng

Rễ cây bị bệnh thối đen. Tuy nhiên không có mùi đặc trưng.3 Màu đen kéo dài lên đến phía trên sát mặt đất. Gốc cây có màu nâu sáng sau chuyển nâu đen. Bệnh tiếp tục sẽ làm cây chết.

Trong điều kiện nhiệt độ thấp kèm theo ẩm độ đất cao Pythium có thể xâm nhập gây hại hạt giống. Nó có thể làm thối hạt giống trước khi nảy mầm. Có nhiều loại nấm gây thối mầm (Rhizoctonia, Sclerotinia,…) nhưng Pythium là loại phổ biến nhất.

Đối với những mầm bị hại nhẹ thì khi vươn lên mặt đất thường yếu ớt, thân mầm nhạt màu. Ở giai đoan này nấm bệnh phát triển trên cây con thường gây ra hiện tượng chết ẻo.

Trên cây con bệnh mới xâm nhiễm, ban ngày thường bị héo nhưng từ chiều mát có thể phục hồi. Cây con thường còi cọc, vàng úa (giống với biểu hiện thiếu phân). Bệnh phát triển, cây vàng úa và chết.

Hình 4. Minh họa các triệu chứng của bệnh

Rễ cây thối nhũn, có màu đen. Phần phía trên, bên ngoài của rễ có thể dễ dàng kéo tụt ra để lại những sợi mô của bó mạch bên trong. Rễ các cây bị bệnh có chiều dài và mật độ giảm nhiều so với cây khỏe.

1.2 Nguyên nhân

Bệnh thối rễ bắp cải với những triệu chứng như mô tả ở trên do nấm Pythium sp. gây ra.

Hình 5. Hiện tượng chết ẻo (Damping – off) do Pythium gây ra trên củ cải đường (ảnh minh họa). Cây khỏe bên trái.

Nói chung bệnh thối rễ bắp cải thường được gây hại bởi tập đoàn nấm đất: Pythium, Rhizoctonia và Sclerotium. Chúng thường gây ra triệu chứng “chết ẻo” (Damping-off).

Hình 6. Biểu hiện lở cổ rễ

1.3 Phát sinh gây hại

Bệnh thối rễ bắp cải có thể gây thiệt hại nghiêm trọng ngay từ vườn ươm. Mát mẻ, thời tiết nhiều mây, độ ẩm cao, đất ẩm ướt, và mật độ cây con cao đặc biệt thuận lợi cho sự phát triển của bệnh. Nấm Pythium có thể xuất hiện gây hại ngay trước khi hạt giống nảy mầm. Những hạt giống nhiễm bệnh nặng sẽ chết trước khi nảy mầm. 

Nấm Pythium bắt đầu gây hại bằng cách xâm nhập vào chóp rễ.  

Hình 7. Bào tử trong mô rễ 2

Bệnh phát triển làm cho rễ chuyển màu đen. Vết đen kéo dài lên trên sát trên mặt đất và thậm chí có thể di chuyển lên các mô thân. Nếu sau khi nhiễm bệnh gặp điều kiên nhiệt đô cao, khô hạn kéo dài thì cây bị bệnh có thể ra rễ mới và hồi phục. Nếu điều kiện ẩm ướt do mưa kéo dài, thoát nước kém hoặc thời gian tưới lâu thì cây không có khả năng hồi phục.

Nấm bệnh phát triển lên đến phần gốc cây sát mặt đất gây ra hiện tượng lở cổ rễ. Gặp điều kiện thuận lợi, nấm bệnh làm cho cây chết, đổ rạp xuống.

Nói chung nấm Pythium phát sinh, phát triển tốt trong khu vực thoát nước kém. Tuy nhiên, trên diện tích thoát nước tốt nhưng nếu thời gian dài của mưa kéo dài và lượng mưa lớn thì vẫn là điều kiện lý tưởng cho nấm phát sinh gây hại.

Để quản lý dịch hại cần áp dụng các biện pháp:

Biện pháp canh tác

Thu dọn tàn dư kỹ sau mỗi vụ. Đặc biệt lưu ý đến các cây cỏ thuộc họ hoa thập tự.

Nên tiến hành gieo hạt trong bầu đất. Xử lý hạt giống và bầu đất trước khi gieo. Loại bỏ kịp thời các cây giống có triệu chứng nhiễm bệnh.

Ruộng trồng bảo đảm thoát nước tốt. Không để đất quá ẩm hoặc có mưa khi trồng cây con. Không nên trồng cây con quá sâu (< 4.0cm) và lưu ý đến nhiệt độ đất không thấp quá 10OC.

Chú ý mật độ cây con trên đồng. Loại bỏ kịp thời những cây bị bệnh.

Kiểm soát chất lượng nguồn nước tưới. Không sử dụng nước tù đọng để tưới.

Lượng phân đạm cần thiết phải cân đối với Kali. Lượng Kali bón bổ sung vào cuối đầu và cuối vụ giúp cho khả năng chống chịu bệnh của cây. Để khắc phục khả năng hấp thụ của rễ cây bị bệnh nhẹ, người ta có thể sử dụng phương pháp bón phân qua lá.

Biện pháp thuốc BVTV

Sử dụng thuốc BVTV theo 4 đúng.

(Liên hệ với chúng tôi)

D.A.M