Câu cấu

Giới thiệu chung

Câu cấu (Hypomeces squamosus Fabricius), thuộc họ vòi voi (Curculionidae), bộ cánh cứng (Coleoptera) là một loài sâu hại khá phổ biến và đôi khi rất nguy hiểm trên nhóm cây có múi ở nước ta hiện nay.

Chúng là loại côn trùng đa thực, ngoài nhóm cây có múi còn gây hại trên nhiều loại cây trồng khác như xoài, ổi, gioi, lúa rẫy, ngô, mía, thuốc lá, bông vải… nên việc phòng trừ chúng đôi khi cũng gặp không ít khó khăn do chúng thường xuyên có mặt trên đồng ruộng, vườn cây và có khả năng di chuyển tương đối xa.

Ngoài Việt Nam cấu cấu xanh còn có mặt ở nhiều nước gần chúng ta như Trung Quốc, Lào, Campuchia, Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thailand, Pakistan, Nhật Bản, Ấn Độ, Myanmar, Brunei, Hồng Kông…
             
1.1. Triệu chứng và mức độ gây hại 

Cả trưởng thành và ấu trùng đều gây hại cho cây. Con trưởng thành sống trên cây ăn đọt non, lá non, lá bánh tẻ, hoa, trái non (nếu thiếu thức ăn chúng cắn phá cả lá già), sâu ăn phần thịt lá. Nếu mật số cao chúng có thể ăn trụi hết phần thịt lá chỉ còn trơ lại gân lá, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng quang hợp của cây, khiến cây xơ xác, còi cọc, phát triển kém và có thể bị chết nếu cây đang ở giai đoạn còn nhỏ. 

Con ấu trùng sinh sống trong đất xung quanh vùng rễ cây, chúng có hàm răng chắc khỏe, ăn chất hữu cơ mục nát và cắn phá rễ cây, làm bộ rễ bị tổn thương giảm khả năng hút dinh dưỡng và nước nuôi cây. Nếu nặng sẽ làm cây còi cọc, vàng úa, chậm lớn, những cây còn nhỏ ở vườn ươm hoặc mới được trồng ra vườn sản xuất có thể bị chết.

1.2. Đặc điểm nhận dạng

Trưởng thành của câu cấu là một loại bọ cánh cứng, cơ thể hình bầu dục, dài khoảng 14-16mm, trên mình được phủ đầy những vẩy màu vàng óng ánh kim loai (khi mới vũ hóa), sau chuyển dần sang màu xanh lá cây óng ánh rất đẹp hoặc mầu xám trắng. Mắt lồi, miệng với một cái vòi nhai phát triển, thường sinh sống trên tán lá, lùm cây (xin xem ảnh).

Trứng hình bầu dục, dài khoảng 1mm, màu trắng ngà, được đẻ rải rác trên mặt đất quanh gốc cây. 

Ấu trùng thuộc dạng sùng, màu hơi vàng (trắng ngà), đầu mầu nâu rất phát triển, mình hơi cong, không có chân ngực và chân bụng, phần bụng hơi thon về cuối bụng, đẫy sức dài khoảng 18-20mm.
Nhộng trần, màu trắng ngà, có mầm vòi rõ rệt.

1.3. Đặc điểm sinh vật 

Con trưởng thành thường hoạt động và gây hại mạnh vào sáng sớm và chiều tối, ban ngày ẩn nấp dưới tán cam quýt hay trong các lùm cây xung quanh vườn, trời nắng to có thể bắt gặp chúng ẩn nấp cả ở dưới những kẽ nẻ đất, vì thế vào những lúc nắng to khi ra vườn nếu không quan sát kỹ sẽ không thấy câu cấu mà chỉ thấy triệu chứng cây bị hại của chúng. Lúc này chúng ít bay, bò chậm chạp, khi thấy động thường lẩn trốn rất nhanh trong các kẽ lá hoặc giả chết buông mình rơi xuống đất chạy trốn.

Giai đoạn trứng khoảng 11-12 ngày.

Ấu trùng sống trong đất ăn chất hữu cơ mục nát hoặc rễ cây, giai đoạn ấu trùng có thể kéo dài trong nhiều tháng.

Giai đoạn nhộng khoảng 15 ngày.

1.4. Đặc điểm phát sinh phát triển

Do ấu trùng sống trong đất nên câu cấu thường gây hại nhiều ở những vùng đất cao hoặc những vùng đất thường bị khô hạn, vì thế cam quýt ở miền Đông Nam bộ, ở những vùng đồi đất cao thường bị chúng gây hại nhiều hơn những vùng đất thấp, vùng đồng bằng có mực thủy cấp cao.

Ở các tỉnh Phía Nam có thể bắt gặp câu cấu quanh năm, nhưng nhiều nhất vẫn là các tháng mùa khô, đặc biệt là vào giai đoạn cây cam quýt ra lá non, lá bánh tẻ, ra hoa kết trái vì đây là thức ăn phù hợp đối với chúng.

Còn ở các tỉnh phía Bắc câu cấu gây hại nặng nhất trong các tháng từ mùa xuân đến mùa thu, các tháng mùa đông lạnh chúng tìm nơi trú ẩn để qua đông nên ít xuất hiện.

Thực tế vườn cây cho thấy câu cấu thường thích sinh sống và gây hại ở những vườn cam quýt tốt sum suê rậm rạp hơn những vườn đã già cỗi.

Biện pháp canh tác

Không nên trồng cam quýt quá dầy, thường xuyên tỉa bỏ những cành nhánh bị sâu bệnh, cành già, cành tăm, cành không có khả năng cho trái nằm khuất trong tán lá… để vườn luôn thông thoáng, hạn chế nơi trú ngụ của câu cấu.

Chăm sóc cho cây sinh trưởng khỏe, áp dụng những biện pháp kỹ thuật để điều khiển cho cây cam quýt ra đọt lá tập trung, hạn chế nguồn thức ăn phù hợp cho câu cấu liên tục có mặt trên vườn cây. Biện pháp này cần vận động nhiều chủ vườn xung quanh cùng tiến hành đồng loạt thì mới mang lại hiệu quả cao.  

Dùng vợt bắt con trưởng thành trên cây vào sáng sớm hoặc chiều tối.

Do con trưởng thành có đặc tính giả chết buông mình rơi xuống đất khi bị khua động, có thể rải vải bạt xung quang gốc, rung cây cho câu cấu rớt xuống rồi thu gom tiêu diệt.

Vào mùa khô nên tưới nước giữ ẩm vườn thường xuyên, tránh để vườn bị khô hạn trong thời gian dài để hạn chế nơi sinh sống của ấu trùng.

Kết hợp với việc làm cỏ xới gốc, nên rải thuốc trừ sâu dạng hột để diệt ấu trùng trong đất.

Biện pháp lợi dụng thiên địch

(Đang cập nhật)

Biện pháp thuốc BVTV

(Liên hệ với chúng tôi)

NGUYỄN DANH VÀN